نکات مهم در انتخاب و خرید روغن گیربکس

در ابتدا بهتر است با ويژگي های روغن گيربکس آشنا شويم. روغن جعبه دنده يا واسکازين ، نوع خاصي از روغن هاست که وظيفه روانکاري چرخ دنده های جعبه دنده را بر عهده دارد. روغن گيربکس معمولا دارای خاصيت ضد سايش و ضد ترک است و در دماهای بالا پايداری مناسبي دارد. از ديگر ويژگي های روغن جعبه دنده ، وجود مواد ضد خوردگي و آنتي اکسيدان در آن است. وجود اين مواد در روغن گيربکس سبب ايجاد مقاومت در برابر خوردگي شیميايي و اکسيد شدن در قطعات فلزی موجود در جعبه دنده مي شود.

نکاتی که قبل از خرید روغن گیربکس باید بدانید

انواع روغن جعبه دنده

روغن های جعبه دنده بر اساس نوع جعبه دنده ها دسته بندي مي شوند. دو نوع اصلي روغن جعبه دنده عبارتند از روغن هايي که برای جعبه دنده هاي دستی و ديفرانسيل ها ساخته شده اند ( که به آن ها MTF مي گويند که مخفف Manual Transmission Fluid است.) و روغن هايي که برای جعبه دنده يا گيربکس اتوماتيک ساخته شده اند ( که به آن ها ATF هم مي گويند که مخفف Automatic Transmission Fluid است.) در ادامه به بررسي انواع گيربکس ها می پردازيم.

1- گيربکس هاي دستی : جعبه دنده دستي از دو شافت ( ميله ) و مجموعه اي از چرخدنده ها ساخته شده است. اين سيستم زماني انتقال قدرت را انجام مي دهد که شما دنده را عوض کنيد. در هنگام عوض کردن دنده توسط راننده، موقعيت چرخ دنده های موجود در گيربکس عوض مي شود و در نتيجه انتقال قدرت صورت مي گيرد. در هنگام درگير شدن دنده حرارت ، فشار و همچنين اصطکاک شديدي بين قطعات مختلف جعبه دنده ايجاد مي شود. در اين صورت وجود روغن گيربکس در اين جعبه دنده ها کاملا ضروری به نظر مي رسد. وظيفه روغن در اين جعبه دنده ها خنثي کردن اصطکاک شديد بين دنده هاست.وجود روغن در جعبه دنده سبب آسان کردن تعويض دنده ، کاهش خوردگي و ساييدگي و همچنين حرکت راحت دنده ها در حين تماس با يکديگر مي شود.

روغن جعبه دنده هاي دستي به دو ويژگي مهم و اساسي نياز دارد. در ادامه به بررسي اين دو ويژگي مي پردازيم.

• مقاومت در برابر حرارت بالا: اين ويژگي در روغن جعبه دنده هاي دستي اهميت زيادي دارد. يکي از خواصي که روغن جعبه دنده اتوماتيک بايد داشته باشد مقاومت در برابر افزايش دما است . لازم است تا جعبه دنده به گونه اي طراحي شود که نقطه جوش بالايي داشته باشد.همانطور که پيش از اين نيز گفتيم ، درگير شدن و تماس مداوم چرخ دنده ها با هم در سيستم جعبه دنده اتوماتيک سبب افزايش دما شده که اين امر باعث داغ شدن سطح چرخ دنده ها شده و ممکن است باعث وارد شدن آسيب جدی به جعبه دنده شود.
• مقاومت در برابر فشار بالا: شيوه عملکرد سيستم گيربکس دستي به گونه اي است که دنده ها در معرض فشار بالايي قرار مي گيرند که اين فشار بالا به مرور زمان باعث خوردگي و ساييدگي  چرخ دنده ها مي شود. به همين دليل روغن جعبه دنده بايد مقاومت خوبي در برابر فشار بالا داشته باشد. شرکت هاي سازنده روغن گيربکس با اضافه کردن مکمل EP ( مخفف extreme pressure ) و مکمل ضد خوردگي ( antiwear additives ) به روغن جعبه دنده دستي باعث مقاومت و پايداري آن در برابر فشارهاي بالا مي شوند.
• مقاومت در برابر فشار بالا: طبق گفته های قبل روغن واسکازین باید قابلیت تحمل فشار داشته باشد. زیرا سیستم گیربکس دستی به گونه ای عمل می‌‌ کند که دائما به دنده‌ها فشار وارد می‌‌ شود که سبب خوردگی و از بین رفتن دنده‌ها می‌‌ شود. از این رو برای افزایش مقاومت دنده‌ها در برابر فشار به روغن دنده، مکمل EP (Extreme pressure)   و مکمل ضد خوردگی  (Antiwear additive)افزوده می‌‌ شود.

 2- گيربکس هاي اتوماتيک : جعبه دنده اتوماتيک ،همانطور که از نامش پيداست ، عمل تعويض دنده را به طور اتوماتيک انجام مي دهد. در طراحي گيربکس های اتوماتيک يک مبدل گشتاور هيدروليکي و يک مجموعه خورشيدی با نسبت دنده‌های مختلف قرار داده شده است. جعبه دنده اتوماتيک با يک سامانه کنترل هيدروليکي به طور اتوماتيک تعويض دنده‌ها را انجام مي‌دهد. يکي از تفاوت های عمده جعبه دنده های اتوماتيک با جعبه دنده های دستي در چرخ دنده های به کار رفته در اين سيستم هاست. چرخ دنده های استفاده شده در جعبه دنده اتوماتيک بسيار کوچک تر از چرخ دنده های سيستم جعبه دنده دستي است و همچنين قطعات در تماس در گيربکس هاي اتوماتيک بيشتر از قطعات در تماس در گيربکس دستي است. با توجه به وجود تفاوت هايي در ساختار اين دو جعبه دنده ، لازم است تا روغن های آن ها نيز با يکديگر تفاوت هايي داشته باشند. روغن گيربکس اتوماتيک علاوه بر روانکاری سيستم گيربکس اتوماتيک بايد اين قابليت را داشته باشد که وظيفه انتقال قدرت از اويل پمپ به کلاچ را داشته باشد که موجب کنترل کردن حرکت دنده ها در اين سيستم است. یکی از ویژگی های لازم برای روغن جعبه دنده اتوماتیک مقاوت در برابر حرارت است که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

• تمیز نگاه داشتن قطعات داخلی گیربکس: برای افزایش بازدهی گیربکس لازم است مسیر ارتباطی روغن گیربکس همیشه تمیز باشد از این رو در روغن گیربکس مواد تمیز کننده نیز اضافه می‌‌ شود.
• مقاومت در برابر دماهای بالا: روغن گیربکس دارای قابلیت خنک کنندگی بالایی می‌‌ باشد و تقریبا همانند مایع خنک کننده موجود در رادیاتور عمل می‌‌ کند. روغن گیربکس قادر است حرارت دنده‌ها را انتقال داده و از داغ شدن دنده‌ها بر اثر تماس با هم جلوگیری می‌‌ کند. روغن گیربکس اتوماتیک به نسبت روغن دستی از نقطه جوش پایین تری برخوردار است. و همچنین طول عمر بیشتری را به لطف مکمل های مخصوصی به ارمغان می‌‌ آورد.
• مقاومت در برابر تشکیل کف  : (Foam inhibitor)از دیگر قابلیت های روغن گیربکس اتوماتیک می‌‌ توان به این نکته  اشاره کرد که مانع از کف کردن روغن می‌‌ شود چرا که این کار از انتقال قدرت به سیستم گیربکس جلوگیری می‌‌ کند و بازدهی گیربکس را نیز کاهش می‌‌ دهد. به همین دلیل است که روغن گیربکس‌ها از قابلیت ضد کف برخوردارند.

ويسکوزيته ( گرانروی )

مهم ترين و اصلي ترين فاکتور روغن جعبه دنده ميزان گرانروی يا ويسکوزيته آن است. گرانروي روغن گيربکس هاي مختلف با يکديگر متفاوت است. در ادامه به بررسي گرانروی انواع روغن گيربکس مي پردازيم.

 1- گرانروي روغن گيربکس هاي دستي : در نظر داشته باشيد که غلظت روغن جعبه دنده های دستي بيشتر از روغن موتور است.غلظت بالا در روغن جعبه دنده دستي به خاطر درگير شدن شديد چرخ دنده ها و فشار وارده بر آن هاست. غلظت روغن جعبه دنده دستي بايد به شکلي باشد که کل سيستم چرخدنده ها را پوشش دهد و بتواند به خوبي فشار وارد شده از طرف چرخدنده ها به يکديگر را خنثي کند.

2- گرانروی روغن گيربکس های اتوماتيک : برخلاف روغن گيربکس های دستي ، روغن گيربکس اتوماتيک  روغن هيدروليک رقيق است. طراحي روغن گيربکس اتوماتيک به گونه ای است که داراي گرانروی پايين تری نسبت به روغن گيربکس دستي است تا بتواند به طور کامل تمام قطعات حساس سيستم را روانکاری کند. به طور معمول شاخص گرانروي اين روغن ها در حدود 0-5 W يا 5-10 W است. مهمترين مشخصه روغن گيربکس اتوماتيک خاصيت سياليت روغن است تا بتواند به خوبي قدرت را از موتور به سيستم گيربکس اتوماتيک منتقل کند.

نشانه‌ها و علائم تعویض و نشتی روغن گیربکس

روغنی که نشتی می‌‌ کند را چک کنید. روغن گیربکس با رسیدن به زمان تعویض قهوه ای رنگ خواهد شد اما در غیر اینصورت قرمز است. البته این نکته را در نظر داشته باشید که ضد یخ‌ها و مایع برف پاک کن  نیز قرمز می‌‌ باشند به کمک بو و میزان غلظت می‌‌ توان آن‌ها را از هم تشخیص داد.بعد از بررسی رنگ نیاز است که بو و میزان غلظت این ماده بررسی شود. روغن گیربکس حالت روغنی و چربی داشته و صاف و یک دست می‌‌ باشد .و به همین دلیل ممکن است با روغن موتور و روغن ترمز اشتباه گرفت. بوی این روغن شبیه به بوی نفت است. ولی با رسیدن به زمان تعویض دیگر بوی آن مانند روغن سوخته می‌‌ شود. همچنین جایی که مایع از آن نشت کرده است را نیز لازم است چک نمایید.چرا که  اگر از قسمت جلو یا وسط ماشین نشتی صورت گرفته باشد می‌‌ توان تشخیص داد که این ماده روغن گیربکس است. چرا که عموما روغن گیربکس از جلو یا وسط ماشین نشت می‌‌ کند.

همیشه و در همه وقت به نشانه‌ها و علائم اتومبیل خود توجه داشته باشید. برای مثال اگر روغن گیربکس اتومبیل در سطح پایینی قرار گیرد  که عموما بیانگر نشتی روغن گیربکس است، گیربکس عملکرد مناسبی نخواهد داشت و خیلی ضعیف عمل می‌‌ کند. چنانچه روغن گیربکس تمام شده باشد که باز هم امکان دارد در اثر نشتی باشد، گیربکس خودرو اصلا عمل نخواهد کرد. پس برای این که مانع از نشتی روغن گیربکس شوید حتما به طور مرتب آن را بررسی کرده و خوب از آن نگه داری کنید. با توجه به اندازه کارکرد اتومبیل شما، عموما هر دو سال یا بعد از هر 50 هزار کیلومتر باید روغن گیربکس عوض شود.با  انجام مرتب یک چکاپ ساده می‌‌ توانید مانع از ایجاد از هزینه های احتمالی شوید که معمولا مقدار آن نیز زیاد خواهد بود.

تشخیص روغن گیربکس دستی از اتوماتیک

ممکن است در بعضی مواقع روغن گیربکس اتوماتیک جایگزین روغن واسکازین گردد. اما خلاف این عمل شدنی نیست و هرگز نمی توان برای سیستم گیربکس اتوماتیک، روغن  واسکازین به کار برد. چرا که غلظت بالای روغن دنده سبب گرفتگی، میان مسیر های سیستم گیربکس اتوماتیک خواهد شد.

برای این کار به نوشته های روی جلد بطری روغن گیربکس مراجعه نمایید. چنانچه عبارت MTF که مخفف (manual transmission fluid) می‌‌ باشد ذکر شده بود روغن موجود، روغن گیربکس دستی می‌‌ باشد. و عبارت ATF که مخفف (automatic transmission fluid )  می‌‌ باشد نشان دهنده روغن گیربکس اتوماتیک می‌‌ باشد. البته روغن گیربکس اتوماتیک به نسبت روغن گیربکس دستی از غلظت کمتری برخوردار است.

نحوه بررسی روغن گیربکس دستی

این کار کمی مشکل است. و برای این کار به ابزار مخصوصی نیاز است چرا که این سیستم فاقد گیج بوده که بتوان از طریق آن مورد بررسی قرار گیرد. لذا برای بررسی آن حتما به تعمیرگاه معتبر و نمایندگی های مجاز مراجعه نمایید.

روغن مناسب برای گیربکس دستی ماشین (خودرو)

روغن گیربکس های دستی نیز همانند روغن موتور‌ها طبق سطح کیفیت (API)  و ویسکوزیته (شاخص SAE) دسته بندی خواهند شد. توصیه می‌‌ شود جهت انتخاب روغن دستی دفترچه راهنمای خودرو را مطالعه نمایید.

شرکت هاي سازنده روغن گیربکس

شرکت های زيادی اقدام به توليد روغن گيربکس کرده اند. برخي از اين شرکت ها عبارتند از : توتال ( total ) ، الف ( elf ) ، ليکومولي ( liqui moly ) ، لوپ تک ( loop tech ) ، بيزول ( bizol ) ، تويولکس ( toyolex ) و ... . به طور کلي شرکت سازنده در تعيين کيفيت هر محصول نقش قابل توجهي دارد.

قيمت روغن گیربکس 

روغن گيربکس های موجود در بازار در گستره وسيعي از قيمت پراکنده شده اند. اين اختلاف قيمت در اثر عواملي همچون نوع روغن گيربکس ( نوع گيربکس) ، شرکت سازنده ، کیفیت و ... به وجود مي آيد. 

لازم است در هنگام خريد حتما به نوع جعبه دنده خودروي خود توجه داشته باشيد. استفاده از روغن جعبه دنده های اتوماتيک و دستي به جاي يکديگر سبب وارد شدن آسيب شديد به جعبه دنده خودرو مي شود. همچنين اگر جعبه دنده خودروی شما از نوع دستي است ، در هنگام خريد به مقاومت روغن در برابر فشار و حرارت بالا توجه داشته باشيد.