راهنمای خرید سوهان (ابزار)

معرفی انواع سوهان و کاربرد آن‌ها

اندازه و تعداد آج سوهان بسیار مهم است که در هنگام خرید چوب ساب و سوهان باید حتما به آن توجه نمود. زبری و نرمی سوهان با توجه آج آن‌ها در یک سانتی‌متر طول با شماره‌های 00-1-2-3-4-5-6-7-8 تقسیم‌شده است. دو صفر به معنای زبرترین سوهان و هشت به معنای نرم‌ترین سوهان می‌باشد. اما چوب ساب با توجه به تعداد آج در یک سانتی‌متر مربع به زبری و خشنی تقسیم‌بندی شده است. اگر شماره تعداد کمتر از 10 باشد یعنی چوب ساب خشن است و اگر بین 9 تا 12 باشد چوب ساب متوسط است و اگر بین 13تا18 باشد چوب ساب زبر می‌باشد. به این نکته توجه کنید که هرچه حجم تراشیدن بیشتر باشد باید از چوب ساب و سوهان خشن استفاده نمود؛ و هرچه حجم تراشیدن کمتر باشد از چوب ساب و سوهان ظریف و زبرتر استفاده باید کرد.

همچنین باید توجه داشته باشید که سوهان در یک جهت حرکت طراحی و ساخته‌شده است یعنی در سوهان زدن یک سطح باید آن را فقط به جلو حرکت داد؛ اگر حرکت رفت‌ و برگشتی انجام داده شود با توجه به اینکه آج‌ها یک طرفه هستند،اولاً که در جهت برگشت هیچ عمل ساییدنی صورت نمی‌گیرد و دوم اینکه به آج‌های سوهان آسیب می‌زند.

یکی از مشکلاتی که ممکن است رخ دهد این است که در هنگام کار با سوهان و یا چوب ساب احتمال دارد تراشه یا براده‌های چوب در بین آج قرار و آج‌ها را پر کنند بر اثر این کار ممکن است سوهان بر روی چوب سر بخورد و برای رفع این مشکل می‌توان در حین یا پایان کار با استفاده از برس مویی( و حتماً هم باید برس مویی باشد از برس‌های سیمی استفاده نکنید چون باعث آسیب به آج‌ها می‌شوند) آن را تمیز کرد. بعضی از چوب‌ها دارای مواد صمغی یا روغنی هستند که در هنگام کار اگر براده آن میان آج‌ها گیر کنند نمی‌توان آن‌ها را با برس مویی پاک‌سازی کرد بنابراین باید سوهان و یا چوب ساب را داخل آب جوش یا در معرض بخارآب قرار داده تا به‌راحتی پاک‌سازی شوند و در آخر با برس مویی ذرات به‌جای مانده را پاک کرد. برای اینکه سوهان و چوب ساب زنگ‌زده نشود می‌توان یک‌تکه پارچه را آغشته به گازوئیل یا نفت نمود و به آن کشید؛ این کار مانع از زنگ‌زدگی می‌شود.

سوهان و چوب ساب را باید همانند مغار در کیف نگه‌داری کرد و اگر در کشو و روی وسایل دیگر بدون پوشش قرار داده شود آج آن‌ها از بین می‌رود.

برای اینکه از سوهان و یا چوب ساب استفاده نمود؛ ابتدا باید نوع کار را مشخص نمود و بر اساس آن سوهان و یا چوب ساب را انتخاب کرد؛ ( سوهان‌ها از نظر آج مختلف‌اند؛ آج یک طرفه، آج دو طرفه و آج مایل که در بازار وجود دارند.) سپس قطعه کار را به میز کار محکم نموده و ارتفاع قطعه را در هنگام بستن آن به گیره میز تنظیم کنید. ( ارتفاع استانداردی که وجود دارد از فک گیره تا آرنج باید 5 الی 8 سانتی‌متر باشد.)

همچنین باید اصول ایستادن در کنار گیره رعایت شود. این اصول به این صورت است که پای چپ به‌اندازه طول چوب و یا سوهان براساس زاویه 30 درجه نسبت به محور گیره جلوتر از پای راست باشد و همچنین پای راست بر اساس زاویه 75 درجه با محور گیره قرار بگیرد. رعایت این اصول در کاهش خستگی مؤثر است.

الگوی شکل سوهان‌ها

دندانه‌ها عامل مؤثری در تعیین انتخاب یک سوهان است. اما علاوه بر این الگوی شکل سوهان نیز در انتخاب بسیار مؤثر واقع می‌شود. این الگوها نقش مؤثری در سرعت سایش با سوهان را به دنبال دارد و این نکته قابل ملاحظه‌ای می‌باشد. بر اساس نوع آج سوهان‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند که در اینجا برای شما توضیح می‌دهیم.

سوهان‌های تک آج: دندانه‌های این نوع در ردیف‌های موازی به هم قرارگرفته‌اند که برای ساییدن هر دو نوع سطح نرم و زبر مناسب و به‌کاربرده می‌شوند.

سوهان‌های دو آج: الگوی آج این نوع به صورتی است که، دو ردیف دندانه عمود به هم دارد که طرحی لوزی مانند را به وجود آورده است. سرعت این مدل آج در هنگام سوهان زدن دو برابر مدل تک آج می‌باشد. از سوهان‌های دو آج برای سوهان زدن سطوح سخت‌تر استفاده می‌شود و کار با آن روی سطوح نرم باعث کندی دندانه‌ها می‌گردد.

آج منحنی شکل: ردیف این نوع مدل آج به نحو منحنی- خمیده می‌باشد که برای صاف کردن و یکدست کردن سطوح مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوهان چوب بری: دندانه‌های سوهان چوب به شکل خطی نیستند؛ بلکه به شکل مجزا و مستقل قرار می‌گیرند. اندازه هر دانه این نوع از سوهان‌های معمولی بزرگ‌تر است. این نوع سوهان برای سطوح نرم مانند چوب، پلاستیک به کار گرفته و در صورت استفاده آن روی سطوح سخت دندانه‌ها کند می‌شوند.

سوهان الماسه: این نوع سوهان‌ها را در شکل‌ها و مدل‌های گوناگونی مانند مربعی یا نیم دایره‌ای می‌سازند. سطح این سوهان به‌جای دندانه‌های فولادی، از ذرات ریز الماس یا تنگستن-کاربید استفاده‌شده و در سوهان‌کاری روی فولاد سخت یا سطوحی بسیار سخت مانند شیشه و سرامیک استفاده می‌شود.

انواع سوهان از نظر شکل

سوهان‌ها نیز از نظر شکل انواع مختلفی دارند که در قسمت برای شما آن‌ها را شرح می‌دهیم.

تخت: این از معمولی‌ترین و رایج‌ترین نوع سوهان است که در سوهان زدن سطوح صاف استفاده می‌شود. این مدل در سطوح بالایی و پایینی خود دارای آج است اما در لبه‌ها صاف و بدون آج می‌باشد.

نیم دایره: این نوع دارای دو سطح می‌باشد که یک طرف آن صاف و طرف دیگر شکل نیم دایره‌ای آج‌دار است. سطح صاف آن مانند مدل تخت می‌باشد و سطح نیم دایره‌ای برای اجسام منحنی به کار می‌رود. این مدل معمولاً از دسته به سمت نوک به طرح مخروطی می‌باشد تا از آن برای شکل دادن به سطوح نیز استفاده نمود.

مثلثی: این نوع مدل در سوهان‌کاری گوشه‌ها، کنج‌ها، زاویه‌های تیز و کار در فضای بسته و محدود مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از این مدل‌ها نیز برای تیز کردن تیغه‌اره‌ها کاربرد دارند.

مربعی: همانند سوهان مثلثی در داخل بردن به فضاهای تنگ و حفره‌ای طراحی‌شده است.

گرد : این مدل استوانه‌ای شکل است و برای سوهان‌کاری در سطوح مدور و همچنین داخل برش‌ها و حفره‌های دایره‌ای شکل( مانند سوراخ به جود آمده توسط دریل زدن) مورد استفاده واقع می‌شود.

چاقویی :  این مدل از سوهان شباهتی به سوهان تخت دارد با این تفاوت که بسیار نازک‌تر است و برای فضاهای باریک استفاده می‌شود.

سوهان سر خم : دسته این سوهان برخلاف تمام مدل‌ها در راستای بدنه قرار ندارد. و این ویژگی باعث شده به‌راحتی به فضاهای باریک و بلند دسترسی پیدا کرد.

سوهان ژاپنی : تیغه این مدل خمیده و برای سوهان‌کاری داخل سطوح منحنی( مانند داخل کاسه گیتار) استفاده می‌شود.

سوهان مویی : این سوهان از سوهان‌های معمولی بسیار کوچک‌تر و نازک‌تر می‌باشد و در تمامی شکل‌های گفته‌شده طراحی می‌شود. از این سوهان در کارهای ظریف و دقیق استفاده می‌گردد.

سوهان دنده : در طراحی آج این نوع مدل منطبق شدن بر دنده‌های پیچ مورد توجه قرارگرفته است و از آن برای تمیز کردن، از بین برد زنگ و حذف زائده‌های ایجادشده بر روی دندانه‌های پیچ استفاده می‌شود.

با ترکیب‌سازی اندازه‌ها و الگوهایی که گفته شدند، سوهان‌هایی، با کاربردهای مختلف طراحی و ساخته‌شده‌اند که متناسب با نیاز افراد انتخاب می‌شوند.

شیوه در دست گرفتن و استفاده از سوهان

برای هدایت درست سوهان باید نحوه دست گرفتن آن صحیح باشد. برای انجام این کار باید دسته سوهان را در نرمی کف دست راست قرار داده و طوری به دست بگیرید که انگشت شصت در بالا قرار بگیرد.

 برای اینکه بهتر بتوان سوهان را هدایت کرد باید از دست چپ استفاده نمود. در این حالت دست راست سوهان را هدایت و جلو می‌برد. همچنین در دست گرفتن درست سوهان‌ها و نحوه هدایت آن‌ها به نوع کار، شکل و همچنین اندازه سوهان مربوط می‌شود.

سوهان‌کاری

نکات کاربردی در سوهان‌کاری

• وقتی می‌خواهید سطوحی را که قبلاً روی آن سوهان‌کاری شده است با گیره روی میز کار ببنید از حالت لب گیره استفاده کنید چراکه احتمال اثر گذاشتن دندانه فک گیره روی سطح وجود دارد.
• در دندانه‌های سوهان بعد از مدتی کار کردن، از براده‌ها پر می‌شود که باعث به وجود آمدن خراش روی سطح می‌گردد؛ درنتیجه باید سوهان را با برس سوهان یا شیار پاک‌کن تمیز نمود.
• هیچ‌گاه فولادهای سخت‌کاری شده را سوهان‌کاری نکنید؛ چراکه باعث خراب شدن آج می‌شود.
• سطح‌هایی که بزرگ هستند را در جهت‌های طول، عرض و یا ضربدری سوهان‌کاری کنید.
• به این نکته توجه کنید که سوهان به روغن یا گریس آغشته نشود؛ زیرا باعث می‌شود که سوهان روی سطح قطعه بلغزد یا سر بخورد و مانع تراشیدن شود.
• هنگامی‌که می‌خواهید دسته سوهان را تعویض کنید ابتدا باید آن را از بدنۀ سوهان جدا نموده و سپس دسته نو سوهان را به‌صورت پله‌ای سوراخ و در آخر آن را جا بزنید. برای اینکه بفهمید دسته چه موقع در جای خود قرارگرفته است به صدای ضربه‌های چکش توجه کنید.