بهترین زمان برای تعویض روغن ترمز

انواع روغن ترمز

شرکت‌های تولید روغن ترمز؛ محصولات خود را در سه استاندار متفاوت تولید کرده و عرضه می‌کنند که به DOT3 و DOT4 و DOT5 تقسیم می‌شوند که دات ۳ و دات ۴ در خودروهای سبک و سواری مورد استفاده قرار می‌گیرد اما مدل دات ۵ به سبب اینکه از نقطه جوش بالاتری بهره‌مند است، رطوبت را به خود جذب نمی‌کند و اینکه در صنعت‌های ویژه و موارد خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ در ماشین‌های سبک و معمولی استفاده نمی‌شود. ولی دات ۳ و دات ۴ که با بطری‌های زرد و آبی مشخص می‌شوند، در خودروها مصرف زیادی داشته و اکثر شرکت‌ها و کمپانی‌ها در تلاش هستند که تولیدات و محصولات خود را با این شاخصه‌ها همراه کنند. مدل دات ۴ نسبت به دات ۳ دارای نقطه جوش بالاتری است و نوع سطوح رانندگی و طرز رانندگی، بهره‌بری از هرکدام در زمانی خاص توصیه می‌شود.

روغن ترمز مدل دات ۳ متشکل از ترکیبات شیمیایی پلی الیفاتیک است که میزان دمای جوش آن نزدیک به ۶ درجه فارنهایت است و در مقابل روغن ترمز دات ۴ از ترکیبات استربورات ایجاد شده و درجه‌ی نطقه جوش آن به ۴۱۴ درجه‌ی فارنهایت می‌رسد. هر خودرو بر حسب مشخصه‌های خاصی از یک نوع ردغن ترمز مشخص استفاده می‌کند و به همین دلیل نمی‌توان دات ۳ را جایگزین دات ۴ کرد. بطری‌های روغن ترمز دات ۳ زرد رنگ هستند و رنگ بطری های دات ۴ آبی است و نوع انتخاب آن برای خودرو بر حسب مدل آن و دفترچه‌ی راهنما می‌باشد که باید طبق آن یکی را برای پر نمودن مخزن روغن ترمز انتخاب کنید.

شاید بتوان روغن ترمز را در زمره‌ی مهم ترین مایعات و محلولاتی قرار داد که نسبت به آن کم‌توجهی می‌شود؛ در صورتی که به طور قطع از ملزومات یک رانندگی و خودروی سالم و با امنیت است. بنابراین تکنسین‌های مجرب و مسئولان معاینات فنی خودرو، باید رانندگان را به تعویض یا چک کردن روغن ترمز خودروی خود تشویق و گاهی اجبار کنند. سخن قابل تامل دیگر این است که در چک کردن روغن ترمز، هم باید سطح و مقدار آن را مورد بررسی ویژه قرار داد و هم میزان کارایی و بهره‌وری آن را سنجید و تنظیم و معاینه‌ی سطح آن صرفا ملاک سالم بودن روغن ترمز نمی‌باشد

اهمیت تعویض روغن ترمز

یک پژوهش جامع و کامل بیان می‌کند که به طور تقریبی و متوسط هر راننده حدودا سالی ۱۵ تا ۲۵ هزار کیلومتر مسافت طی می‌کنند. در همین زمان است که آنها چیزی حدود ۷۵ هزار مرتبه از پدال ترمز بهره می‌برند. روغن ترمز‌ها بر اساس دات ۳ و یا دات۴ بودنشان از نقطه جوش متفاوتی برخوردارند. و دقیقا طبق همین شاخص ها باید نسبت به زمان تعویض انها آگاهی لازم را داشت. اکثر کمپانی های تولید روغن ترمز زمان تعویض آن را دوسال یکبار یا به عبارت دیگر بعد ار هر ۵۰ هزار کیلومتر یکبار اعلام کرده‌اند.

روغن ترمز خاصیت بالایی در جذب رطوبت دارد. اگر این رطوبت جذب شود؛ پس از مدتی در لوله‌های پلاستیکی، واشرها و نشتی‌های غیرقابل مشاهده نفوذ می‌کند و جذب آن می‌شود. هرچند میزان این نفوذ و رطوبت در یکسال درصد قابل توجهی نیست؛ اما به مرور زمان باعث بیشتر شدن درصد رطوبت در روغن می‌شود و میزان بازدهی آن را کاهش داده و به اصطلاح آن را فاسد می‌کند. جالب است بدانید فقط برخورداری از ۳ درصد رطوبت در روغن، می‌تواند حدود ۵۰ درصد نقطه جوش ان را پایین بیاورد. همین مقدار کم از رطوبت باعث می‌شود زمانی که خودرو نیاز به توقف و ترمز شدید دارد، حرکت و عملکرد آن با مشکل رو به رو شود. به همین دلیل است که در بعضی مواقع با وجود فشار شدید به پدال ترمز توقفی صورت نمی‌گیرد و انگار هیچ اتفاقی در متوقف کردن خودرو نیفتاده است.
تعمیرکنندگان و تکنسین‌های تعمیر ماشین به طور کامل و آنطور که باید؛ نسبت به تعویض به موقع و طبق زمان روغن ترمز علاقه‌ای نشان نمی‌دهند. آنها می‌گویند همین که میزان روغن نوجود ر باک یا مخزن مربوطه کافی باشد؛ در این زمینه کفایت می‌کند. و این در صورتی است که فاید شدن روغن نقشی در کم شدن حجم ان در مخزن ندارد و به همین دلیل ایت که بعضی از شرکت ها تعویض روغن ترمز را مانند روغن موتور ضروری و اجبار کرده‌اند. لازم به ذکر است که با توجه به اینکه پس از تعویض روغن ترمز به هواگیری نیاز است و این موضوع زمان و حوصله‌ی زیادی می‌طلبد؛ بعضی از تعمیرکاران روی خوشی به آن نشان نمی‌دهند. تعویض به هنگام روغن ترمز می‌تواند از سوانح و اختلالات احتمالی در آینده پیشگیری کند.

عده‌ی زیادی از متخصصان تاکید زیادی روی تعویض دوره‌ای روغن در مدت زمان یک سال و یا دو سال یکبار دارند تا بتوان از سوانح و خطرات بعدی آن جلوگیری کرد. دلیلی که آنها برای این موضوع دارند این است که روغن ترمز به دلیل برخورداری از ماده‌ی گلیکول، در طی مدت زمان بازدهی و استفاده‌ی خود رطوبت سیستم و آلودگی‌ها را به خود جذب می‌کند. نحوه‌ی جذب هم به این صورت است که این مایع رطوبت را از میان فاصله‌ی بین لوله‌های پلاستیکی به ویژه نشتی‌هایی که در زمان های قبل وجود داشته و یا فضاهایی که ممکن است از قبل در معرض عبور هوا بوده باشند؛ جذب می‌کند. در طرف دیگر مسئله‌ی نشتی و رطوبت موجود در آن از طریق در معرض آب و هوا قرار گرفتن هم شدت پیدا می‌کند. بعد از گذشت ۱ سال پس از استفاده‌ی روغن ترمز، به طور تقریبی دارای ۲ درصد آب می‌شود و بعد از ۱۸ ماه استفاده حتی این درجه می‌تواند به ۳ درصد رطوبت موجود در آن برسد. پس طبیعی است که بدانید این میزان پس از چندین سال به ۷ یا حتی ۸ درصد می‌رسد و این درصد یعنی میزان آب موجود در مایع روغن ترمز شما! نظر سنجی‌ای که در سازمان ترافیک کشور آمریکا انجام شد؛ بیان کرد که روغن ترمز در ۲۰ درصد از ۱۷۲۰ وسیله‌ی نقلیه اعم از سنگین و یا غیرسنگین دارای ۵ درصد و گاها بیشتر آب بوده است.

هنگامی که درصد آلودگی و رطوبت و آب افزایش پیدا کند، تاثیر قابل توجهی روی میزان نقطه جوش گذاشته می‌شود. یک روغن ترمز با استاندارد DOT3 خشک (یعنی بدون هیچ درصدی از رطوبت) نقطه‌ی جوشی حداقل ۴۰۱ درجه‌ی فارنهایت دارد و در مقابل یک مایع مرطوب (اشباع شده از رطوبت) دارای نقطه جوشی حداقل کمتر از ۲۸۴ درجه است. اکثر روغن های نو و استفاده نشده‌ی DOT3 برای مطمئن شدن، از نقطه جوشی در بازه‌ی ۴۶۰ تا ۵۰۰ بهره برده اند. تنها وجود یک درصد رطوبت یا آب در روغن ترمز می‌تواند درجه‌ی نقطه‌ی جوش آن را تا ۳۹۶ درجه کاهش دهد؛ این عدد به همین نسبت یعنی ۲ درصد آب ۳۲۰ درجه کاهش و ۳ درصد تا ۲۹۳ درجه کم کند که طبق استاندارد DOT و شرکت های تولیدی قطعه‌های اصلی ماشین OEM خطر و زیان بسیار زیادی دارد. روغن ترمز DOT4 که دارای نقطه جوش بیشتری است (نقطه‌ی خشک آن ۴۴۶ و مرطوب ۳۱۱ درجه فارنهایت) و در نتیجه در مدت زمان طولانی تری در رطوبت نفوذ می‌کند و ۳ درصد آب موجود در آن توانایی کاهش ۵۰ درصد نقطه جوش را دارد. امروزه سیستم‌های ترمز جلو با لنت‌های فلزی؛ به طرز قابل توجهی داغ‌تر از ماشین‌هایی هستند که چرخ عقب آن‌ها محرک است (به عبارت دیگر ترمز آن دسته از ماشین هایی که محرک جلویی هستند، علاوه بر اینکه باید چرخی با دور بیشتری را از حرکت بازدارد، باید بار انتقال وزن از سمت عقب به جلو را نیز با نیروی ترمز بیشتری انجام دهد). ترمزهایی که داغ‌تر هستند به روغن ترمز با دامنه‌ی گرمایی بالاتری نیاز دارند؛ زیرا در آن صورت به گرمای بیشتری رسیده و حرارت بیشتری را می‌گیرند. بنابر مطالبی که قبلا ارائه شد؛ روغن ترمز در ماشین‌های جدید و امردزی یکی از مهم ترین قطعه‌ها می‌باشد. تامین کردن سطح مایع داخل مخزن با رطوبت‌های حاصل از دریافت سیستم می‌تواند خطر بروز اختلالات و مشکل‌ها را افزایش بدهد؛ زیرا با این کار حجم قابل توجهی از بخار در شرایط و دمای بسیار گرم ایجاد می‌شود. این بخار توانایی این را دارد که مایع داخل مخزن را جا به جا کند و قابلیت تراکم ان را افزایش دهد. بنابراین شما وقتی که پایتان را روی پدال ترمز فشار می‌دهید، امکان دارد بدون اینکه فشار تاثیرگذاری بر ماشین داشته باشید خودرو همچنان حرکت کند. از مضرات و آسیب‌های روغن ترمزی که دارای رطوبت است می‌توان به: ایجاد اختلالات و مشکل‌های امنیتی، زنگ زدگی، خوردگی در کالیپر ترمز، مدولاتور ABS، لوله‌های فولادی، سیلندر چرخ، سیلندر اصلی، مجاری عبوری و زنگ زدگی اشاره کرد.

عواقب عدم تعویض به موقع روغن ترمز

در بسیاری از تصادفات شاهد اختلالات قطعه‌ی ترمز بوده‌ایم و مشکلات ناگفتنی ترمز بوده که بسیاری از سوانح رانندگی را به وجود آورده است. این در صورتی است که وقتی معاینه‌ی ایمنی ترمز انجام شده مشکلی وجود نداشته است، سطع مایع معمولی و به جاست، حتی لنت‌ها با استاندارد‌های شرکت سازنده برابری می‌کنند، سیستن هیدورلیک به خوبی کارایی خود را نشان می‌دهد و پدال هم بدون هیچ مشکلی به وظیفه‌ی خود می‌رسد. ولی چرا در یک تصادف رانندگی ترمز اولین و مهم‌ترین مشکل شناخته می‌شوند؟ واضح است؛ زیرا دمای ترمز‌ها به وسیله‌ی چیزی بالا رفته است و این موضوع باعث شده که این داغی غیرقابل وصف، مایع را به نقطه‌ی جوشیدن برساند. این موضوع دلیل پیچیده و درو از ذهنی ندارد؛ تنها دلیل آن هم که به آن بی‌اعتنایی می‌شود این است که راننده بدون اینکه ترمز دستی خودرو را آزاد کند رانندگی را آغاز کرده و این دلیل آن است که دمای لنت‌ها افزایش پیدا کرده پس دمای روغن ترمز هم به بالاترین حد خود رسیده و این دو مورد باعث شده کارایی دقیق و به موقع ترمز و لنت‌ها را شاهد نباشیم. این مورد فقط یکی از دلایل ساده برای بروز خطرات و سوانح رانندگی است. مثلا موارد دیگری که همانند این عیب‌های ساده ولی مهم هستند؛ همه ناشی از به جوش آمدن روغن ترمز بوده‌اند که در همه‌ی شرایط رانندگی تمام سیستم ترمز را مورد هدف قرار داده است؛ مثل: کشیدن ترمز و به حرکت درآوردن ناگهانی ماشین که ناشی از حرکت عصبی فرد راننده یا فرد دیگری است، به حرکت درآوردن خودرو در جاده‌های کوهستانی، حمل یدکی یک تریلر یا خودروی دیگر و به عبارت دیگر رانندگی در شرایط سخت.

تست روغن ترمز برای تشخیص زمان تعویض

سنجیدن کیفیت روغن به تنهایی و با نگاه کارآمد نیست (حتی در شرایطی که رنگ ان به قهوه‌ای رسیده و تمام ذرات آلودگی و غبار را به خود جذب کرده است). پس روغن ترمز باید تحت معاینه‌ی دقیق قرار بگیرد یا به کل تعویض گردد. به طور کلی سه روش برای اطلاع از وضعیت اصلی روغن وجود دارد که متاسفانه این سه روش مهم بین تعمیرکاران در ایران رواج نیافته است.

1. رفرکتومتر : روش اول که به توضیح آن می‌پردازیم استفاده از یک رفرکتومتر می‌باشد که می‌تواند با تغییر دادن جهت نور به سمت روشنایی؛ میزان آلودگی‌های موجود در مایع را مشخص کند. طرز این معاینه به این صورت است که یک قطره از مایع روغن در دستگاه معاینه ریخته می‌شود، بعد دستگاه نور را داخل آن می‌اندازد تا میزان آلودگی‌ها معین شود. دقت این دستگاه بسیار زیاد است و کارایی آن مشخص ساختن میزان آلودگی‌ها و رطوبت موجود در مایع و تعیین نقطه جوش آن است.
2. روش دوم که با استفاده از نوار صورت می‌گیرد: این روش تست که توسط سیستم فونیکس تولید شده و Strip Dip نامیده می‌شود، می‌تواند میزان درصد مواد خورنده‌ی داخل مایع را مشخص کند. ترکیبات شیمیایی موجود در روغن در اثر واکنش با روغن مسی، رنگ نوار های تست را تغییر می‌دهد و وضعیت سلامت یا فساد روغن را نشان می‌دهند. هنگامی که نمایشگر مسی به عدد ۱۰۰ می‌رسد، بیانگر این است که میزان رسوبات موجود در روغن به تاریخ انقضای خود نزدیک‌اند و اگر این عدد ۲۰۰ یا عددی بیشتر از آن بود، روغن ترمز سریعا باید تعویض شود.
3. تستر الکترونیکی: وظیفه‌ی این تستر تعیین نقطه‌ی جوش است و تنها در مدت زمان یک دقیقه به طور کامل کالیبره می‌شود. این دستگاه هنگامی که نقطه جوش به مرز هشدار و خطرآمیزی نزدیک شده باشد، پیشنهاد تعویض قطعه را می‌دهد.